แคโรทีนอยด์ชนิดหนึ่ง ซึ่งเป็นเม็ดสีธรรมชาติที่พบในพืชและจุลินทรีย์ มีชื่อเสียงด้านคุณสมบัติเป็นสารต้านอนุมูลอิสระที่มีประสิทธิภาพ ซีแซนทินสะสมในเนื้อเยื่อบางส่วนของร่างกายมนุษย์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในดวงตาและสมอง

ซีแซนทิน (Zeaxanthin) เป็นแคโรทีนอยด์ชนิดหนึ่ง ซึ่งเป็นเม็ดสีธรรมชาติที่พบในพืชและจุลินทรีย์ มีชื่อเสียงด้านคุณสมบัติเป็นสารต้านอนุมูลอิสระที่มีประสิทธิภาพ ซีแซนทินสะสมในเนื้อเยื่อบางส่วนของร่างกายมนุษย์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในดวงตาและสมอง ซึ่งเกี่ยวข้องกับประโยชน์ต่อสุขภาพหลายประการที่ได้รับการสนับสนุนจากงานวิจัยทางวิทยาศาสตร์

ประโยชน์ต่อสุขภาพที่สำคัญของซีแซนทิน พร้อมข้อมูลอ้างอิงจากงานวิจัย มีดังนี้:

1. การปกป้องสุขภาพดวงตา:

   • ส่วนประกอบของเม็ดสีในจอประสาทตา (Macular Pigment): ซีแซนทินพร้อมด้วยลูทีน จะถูกสะสมอย่างเฉพาะเจาะจงในบริเวณจุดรับภาพ (Macula) ของจอประสาทตา (Retina) ก่อตัวเป็นเม็ดสีจอประสาทตา (Macular Pigment) เม็ดสีนี้ทำหน้าที่เป็นตัวกรองแสงสีฟ้าพลังงานสูงตามธรรมชาติ ช่วยปกป้องเซลล์รับแสงที่บอบบางจากความเสียหายที่เกิดจากปฏิกิริยาออกซิเดชันที่ถูกกระตุ้นด้วยแสง (งานวิจัยอ้างอิงใน PMC6770730, Taylor & Francis Online, PMC4706936, Oxidants and Antioxidants in Medical Science pdf)
   • ลดความเสี่ยงของโรคจอประสาทตาเสื่อมตามวัย (AMD): การศึกษาจำนวนมากเชื่อมโยงการบริโภคซีแซนทินและลูทีนในปริมาณที่สูงขึ้น หรือระดับในเลือดที่สูงขึ้น กับความเสี่ยงที่ลดลงในการเกิดโรค AMD ซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญของการสูญเสียการมองเห็นในผู้สูงอายุ การศึกษาทางคลินิกขนาดใหญ่ที่เป็นหมุดหมายสำคัญคือ Age-Related Eye Disease Study 2 (AREDS2) ซึ่งได้รับทุนสนับสนุนจากสถาบันตาแห่งชาติ (National Eye Institute) พบว่าการเสริมสูตร AREDS เดิมด้วยลูทีน 10 มก. และซีแซนทิน 2 มก. (แทนที่เบต้าแคโรทีน) ช่วยลดความเสี่ยงของการลุกลามไปสู่โรค AMD ระยะท้ายได้มากขึ้น เมื่อเทียบกับสูตร AREDS เดิมที่มีเบต้าแคโรทีน (ผลการศึกษาจาก AREDS2 Randomized Trial Report No. 4, BrightFocus Foundation, Macular Disease Foundation Australia, IOVS, Retina Associates of Cleveland, Inc.) การศึกษาติดตามผล 10 ปี ได้ยืนยันประโยชน์นี้ (งานวิจัยตีพิมพ์ใน IOVS, article ID 2774812)
   • ศักยภาพในการป้องกันโรคต้อกระจก: การศึกษาเชิงสังเกตการณ์ชี้ให้เห็นว่าการรับประทานอาหารที่อุดมไปด้วยซีแซนทินและลูทีนอาจช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดโรคต้อกระจก (หลักฐานอ้างอิงใน WebMD, PMC4706936, PMC6770730) แม้ว่าการทดลอง AREDS2 จะไม่พบผลกระทบโดยรวมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติต่ออัตราการผ่าตัดต้อกระจกจากการเสริมลูทีน/ซีแซนทิน แต่ก็ชี้ให้เห็นถึงประโยชน์ที่เป็นไปได้สำหรับผู้ที่มีการบริโภคแคโรทีนอยด์เหล่านี้ในอาหารอยู่ในระดับต่ำที่สุด (AREDS2 Randomized Trial Report No. 4)
   • ปรับปรุงการทำงานของการมองเห็น: งานวิจัยบางชิ้นบ่งชี้ว่าซีแซนทินอาจช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการมองเห็น เช่น ความไวในการมองเห็นความแตกต่างของสี (Contrast Sensitivity), การฟื้นตัวจากภาวะแสงจ้า (Glare Recovery) และการมองเห็นในที่แสงน้อย (ผลการศึกษาอ้างอิงใน WebMD, Taylor & Francis Online) การศึกษาเกี่ยวกับการเสริมสารอาหาร รวมถึงการศึกษาในผู้ที่ใช้อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์หน้าจอเป็นเวลานาน แสดงให้เห็นการปรับปรุงในตัวชี้วัดต่างๆ เช่น เวลาในการฟื้นตัวจากความเครียดจากแสง (Photo-stress Recovery Time) (Frontiers - NUT 2025.1522302)

2. การสนับสนุนการทำงานของสมอง:

   • การสะสมในสมอง: ซีแซนทินเป็นหนึ่งในแคโรทีนอยด์หลักที่พบในสมองของมนุษย์ โดยเฉพาะในบริเวณที่เกี่ยวข้องกับความจำและการเรียนรู้ (ResearchGate 232230214, PMC8891800) ความหนาแน่นของเม็ดสีจอประสาทตา (MPOD) ในดวงตา แสดงให้เห็นว่ามีความสัมพันธ์กับระดับซีแซนทินในเนื้อเยื่อสมอง (ResearchGate 232230214, MDPI - 2072-6643/9/11/1246)
   • เพิ่มประสิทธิภาพการรับรู้: การศึกษาทางระบาดวิทยาเชื่อมโยงระดับซีแซนทินที่สูงขึ้น (จากการรับประทานอาหารหรือการวัดในเนื้อเยื่อ) กับการทำงานของการรับรู้ที่ดีขึ้นในผู้สูงอายุ (ResearchGate 232230214, PMC8891800) การทดลองแบบสุ่มและมีกลุ่มควบคุม (Randomized controlled trials) แสดงให้เห็นว่าการเสริมลูทีนและซีแซนทินอาจช่วยปรับปรุงการทำงานของสมองในด้านต่างๆ เช่น ความจำเชิงภาพ (Visual Memory), การเรียนรู้, ความจำเชิงพื้นที่ (Spatial Memory), ความสามารถในการให้เหตุผล (Reasoning Ability) และสมาธิที่ซับซ้อน (Complex Attention) ในกลุ่มอายุต่างๆ รวมถึงผู้ใหญ่วัยหนุ่มสาวและผู้ที่มีปัญหาร้องเรียนเกี่ยวกับการรับรู้ (PMC8891800, MDPI - 2072-6643/9/11/1246, ResearchGate 358302746) กลไกที่เสนอเกี่ยวข้องกับการทำงานเป็นสารต้านอนุมูลอิสระและต้านการอักเสบภายในสมอง

3. สุขภาพผิวหนัง:

   • การป้องกันความเสียหายจากแสง: คุณสมบัติในการต้านอนุมูลอิสระของซีแซนทินอาจช่วยปกป้องผิวหนังจากความเสียหายที่เกิดจากแสง โดยเฉพาะรังสีอัลตราไวโอเลต (UV) (NeuroReserve)

4. ฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระและต้านการอักเสบโดยรวม:

   • การปกป้องเซลล์: ซีแซนทินสามารถต่อต้านอนุมูลอิสระที่เป็นอันตราย (Reactive Oxygen Species) ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ช่วยลดภาวะเครียดจากออกซิเดชัน (Oxidative Stress) ทั่วร่างกาย เชื่อกันว่าฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระนี้เป็นพื้นฐานของประโยชน์ต่อสุขภาพหลายประการ โดยช่วยปกป้องเซลล์และเนื้อเยื่อจากความเสียหาย (PMC6770730, PMC8874683) งานวิจัยชี้ให้เห็นว่าอาจมีคุณสมบัติต้านการอักเสบด้วย (ResearchGate 232230214, PMC8891800)

งานวิจัยส่วนใหญ่มักศึกษารวมซีแซนทินกับลูทีน เนื่องจากสารทั้งสองมักพบร่วมกันในอาหารและในร่างกาย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในดวงตา ระดับที่แนะนำเพื่อประโยชน์ต่อสุขภาพตาที่ได้จากการศึกษาอย่าง AREDS2 โดยทั่วไปคือ ลูทีน 10 มก./วัน และซีแซนทิน 2 มก./วัน (WebMD, Macular Disease Foundation Australia)